पूर्वसूचनाको पालना र समन्वित प्रयासले यस वर्ष विपत् नियन्त्रणमा सफलता
काठमाडौँ, असोज २० — मौसम पूर्वसूचनाको प्रभावकारी पालना र संघीय, प्रदेश तथा स्थानीय सरकारबीचको सशक्त समन्वयले यस वर्षको बडादसैँ अवधिमा सम्भावित विपद्बाट जनधनको क्षति कम गर्न सफल भएको देखिएको छ।
जल तथा मौसम विज्ञान विभागले यस वर्षको दसैँलाई लक्षित गर्दै ठूलो वर्षा प्रणाली नेपाल प्रवेश गर्ने पूर्वानुमानसहित विशेष पूर्वसूचना जारी गरेको थियो। त्यसअनुसार असोज १५ गतेदेखि नै विभागले जलप्रकोप र आवतजावतमा जोखिम हुन सक्ने भन्दै विशेष सतर्कता अपिल गरेको थियो। काठमाडौँ उपत्यकाबाट करिब पाँच लाख मानिस दसैँ मनाउन बाहिरिएका थिए, जसपछि फर्कने क्रममा मौसम जोखिमका कारण सरकारले आवतजावतमा अस्थायी रोक लगायो।
असोज १७ गतेदेखि देशका विभिन्न भागमा वर्षा सुरु भएपछि गृह मन्त्रालय, राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरण, सहरी विकास मन्त्रालय र तीनै सुरक्षा निकायबीच लगातार भर्चुअल बैठक बसेर समन्वयात्मक निर्णयहरू लिइएका थिए। शनिबार बिहान गृह मन्त्रालयले तीन दिनका लागि उपत्यकाबाट सवारी आवागमन पूर्ण रूपमा बन्द गर्ने निर्णय गर्दै प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी र सेनालाई उद्धारका लागि परिचालन गरेको थियो।
गृहमन्त्री ओमप्रकाश अर्यालको निर्देशनमा देशका प्रमुख नाकाहरूमा कडाइ गरिएको थियो। स्थानीय तह र होटल व्यवसायीले समेत यात्रुहरूलाई सुरक्षित राख्न सहुलियत र निःशुल्क आवास उपलब्ध गराए। आइतबार र सोमबार सरकारले सङ्कटकालीन सार्वजनिक बिदा घोषणा गरी सबैलाई घरमै बस्न अनुरोध गर्यो।
प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीले जनतालाई सम्बोधन गर्दै विपद् बेला सरकारसँग सहकार्य गर्न र पूर्वसूचनालाई गम्भीरतापूर्वक पालना गर्न आग्रह गर्नुभयो। प्राधिकरणका प्रवक्ता शान्ति महतका अनुसार प्राधिकरणको टोली लगातार कार्यालयमै रहेर उद्धार र राहत कार्यमा जुटेको थियो।
रामेछापका श्यामबहादुर स्याङ्तानले भने, “सरकारले हाम्रो सुरक्षाका लागि यस्तो कदम उठाएको हो भनेर म पनि धुलिखेलबाट फर्किएँ। यसरी सबैले बुझ्दा क्षति कम हुन्छ,” भन्दै पूर्वसूचनाको महत्त्वलाई जोड दिनुभयो। गत वर्ष यस्ता सूचना पालना नगर्दा ३५ जनाको ज्यान गएको स्मरण पनि गरियो।
यस वर्ष पूर्वसूचनाको सही पालनाका कारण ठूलो क्षति हुनबाट बचिएको प्राधिकरणको निष्कर्ष छ। प्रवक्ता महतले भनिन्, “इलाममा रातिको पहिरोबाहेक अन्य ठूला घटनाबाट नागरिक जोगिएका छन्। नागरिकको जिउधनको सुरक्षा गर्न सफल भयौँ भन्ने अनुभूति भएको छ।”
तर वरिष्ठ मौसमविद् विनोद पराजुलीले अझै पनि सतर्कता जारी रहनुपर्ने बताए। उनका अनुसार कोशी जलाधार क्षेत्रमा बाढी खतराको तह नाघेको छ र सोमबार बिहानसम्मका लागि ‘हाई अलर्ट’ जारी गरिएको छ।
पराजुलीका अनुसार यस वर्ष स्थानीय पालिकाहरू पनि समयमै सक्रिय देखिए — माइकिङ, उद्धार र सुरक्षा व्यवस्थाका कामहरू स्थानीय तहबाटै प्रभावकारी रूपमा भएका छन्। अघिल्ला वर्षको तुलनामा पूर्वसूचना र निर्णयको बाध्यकारी पालना नै यस वर्ष क्षति न्यून रहनुको मुख्य कारण बनेको उनको भनाइ छ।
समग्रमा, यस वर्षको बडादसैँ मौसमीय जोखिमबीच पनि सरकार, स्थानीय निकाय र नागरिकबीचको समन्वयले विपद् नियन्त्रणमा उल्लेखनीय सफलता दिलाएको मूल्यांकन गरिएको छ।