महाकवि देवकोटाको ११७औँ जन्मजयन्ती : नेपाली साहित्यका अमर प्रतिभालाई श्रद्धाञ्जली
काठमाडौं,कात्तिक ३ — नेपाली साहित्यका विराट प्रतिभा महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको ११७औँ जन्मजयन्ती आज स्वदेश र विदेशमा विभिन्न कार्यक्रमहरू गरी मनाइँदैछ।
विसं १९६६ साल कात्तिक कृष्ण औँसी (लक्ष्मीपूजाका दिन) काठमाडौँको डिल्लीबजारमा जन्मनुभएका देवकोटाले दस वर्षको उमेरदेखि कविता लेखन सुरु गर्नुभएको थियो। उहाँका कृति — महाकाव्य, खण्डकाव्य, निबन्ध, कथा, नाटक, गीत र समालोचना गरी सयभन्दा बढी प्रकाशित छन्।
देवकोटाको प्रसिद्ध खण्डकाव्य ‘मुनामदन’ नेपाली भाषामा प्रकाशित हालसम्मको सबैभन्दा बढी विक्रि भएको कृति मानिन्छ। उहाँले आधुनिक महाकाव्य लेखनको थालनी गर्दै नेपाली साहित्यमा स्वच्छन्दतावादी–प्रगतिवादी धाराको प्रवर्तन गर्नुभएको हो।
उहाँका रचनामा मानवतावाद, प्रकृतिप्रेम र क्रान्तिकारी चेतना झल्किन्छ, जसले नेपाली साहित्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा चिनाएको छ। भारतका विद्वान राहुल साङ्कृत्यायनले देवकोटालाई भारतका तीन महाकविहरूको संयुक्त रूप भनेका थिए।
‘मुनामदन’, ‘शाकुन्तल’ र ‘पागल’ जस्ता रचनाले उहाँलाई नेपाली साहित्यको अमर शिखरमा स्थापित गरेका छन्। नाट्यसम्राट बालकृष्ण समले पनि देवकोटा यी तीन कृतिसँगै तीनपटक जन्मिएको उल्लेख गर्नुभएको थियो।
साहित्यसँगै देवकोटाले शिक्षा र राष्ट्रिय भाषा विकासमा पनि ऐतिहासिक योगदान दिनुभयो। विसं २०१६ मा शिक्षा तथा स्वायत्त शासनमन्त्री हुँदा उहाँले नेपालभर नेपाली विषय अनिवार्य रूपमा लागू गर्नुभयो र नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानको स्थापनामा सक्रिय भूमिका खेल्नुभयो।
अल्प समयमा महान् कृतिहरू सृजना गर्ने देवकोटाको क्षमता आज पनि अद्वितीय मानिन्छ — ‘शाकुन्तल’ तीन महिनामा, ‘सुलोचना’ दश दिनमा र ‘कुञ्जिनी’ एकै दिनमा लेखिएको थियो।
जीवनभर आर्थिक अभाव र व्यक्तिगत संघर्षबीच पनि उहाँले नेपाल र नेपाली साहित्यलाई विश्वमञ्चमा पुर्याउने अमर योगदान दिनुभयो।
आजको दिन — कविता, विचार र मानवताको प्रतीक महाकवि देवकोटाप्रति श्रद्धा अर्पण गर्ने अवसर बनेको छ।